Migraine ở phụ nữ có thai

Giới thiệu

Đau đầu gặp trong thai kỳ phổ biến nhất là đau đầu do căng thẳng và migraine. Hầu hết các cơn đau đầu xảy ra và hết, nhưng những cơn đau đầu khác có thể gây khó chịu hơn hoặc để lại các biến chứng. Điều quan trọng là phụ nữ nên tham khảo ý kiến bác sĩ về bất kỳ cơn đau đầu nào mà họ có thể gặp phải trước, trong hoặc sau khi mang thai.

Định nghĩa đau đầu migraine

Một nhóm đau đầu do mạch máu, được cho là liên quan đến bất thường chức năng của mạch máu não hoặc mạch máu hệ thống. Loại đau đầu mạch máu phổ biến nhất là migraine, có đặc điểm sau:

Đau dữ dội ở một hoặc cả hai bên đầu
Buồn nôn và / hoặc nôn mửa
Rối loạn thị giác và không chịu được ánh sáng

Những người bị đau đầu migraine dường như có các mạch máu phản ứng quá mức với các tác nhân khác nhau, bao gồm những điều sau đây:

Căng thẳng và các cảm xúc khác
Điều kiện sinh học và môi trường
Mệt mỏi
Ánh sáng chói hoặc nhấp nháy
Thời tiết
Thức ăn

Các triệu chứng của đau đầu migraine

Hai loại phổ biến nhất là migraine cổ điển và migraine thông thường. Tuy nhiên, mỗi phụ nữ có thể gặp các triệu chứng khác nhau. Các triệu chứng bao gồm:

Migraine có thoáng báo (Migraine aura )

Migraine liên quan đến sự xuất hiện của các triệu chứng thần kinh, được gọi là thoáng báo (aura) như ánh sáng nhấp nháy hoặc ngoằn ngoèo, hoặc mất thị lực tạm thời 10 đến 30 phút trước khi lên cơn. Một đợt tấn công có thể kéo dài một hoặc hai ngày. Đau liên quan đến migraine cổ điển có thể được mô tả như: cảm giác đau nhói hoặc đập dữ dội (kiểu mạch đập) ở trán, thái dương, tai, hàm hoặc xung quanh mắt. Bắt đầu ở một bên đầu, nhưng có thể lan sang bên kia.

Migraine không thoáng báo (Migraine without aura)

Một loại migraine thường không có trước cơn thoáng báo, mặc dù có thể có nhiều triệu chứng khác nhau trước khi bắt đầu. Cơn đau migraine thông thường có thể kéo dài ba hoặc bốn ngày. Các triệu chứng có thể bao gồm: Ý thức “lơ mơ”, thay đổi khí sắc, mệt mỏi, giữ nước bất thường, tiêu chảy và đi tiểu nhiều lần, buồn nôn và nôn mửa.

Các triệu chứng của đau đầu migraine có thể giống với các bệnh lý khác. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán

Nguyên nhân gây ra đau đầu migraine khi mang thai

Thay đổi nội tiết trong thai kỳ

Khoảng 15 đến 20 phần trăm phụ nữ mang thai bị đau đầu migraine. Hơn một nửa số phụ nữ nhận thấy đau đầu migraine của họ ít xảy ra hơn trong vài tháng cuối của thai kỳ. Tuy nhiên có thể trầm trọng hơn sau khi sinh, trong thời kỳ hậu sản. Mặc dù đau đầu migraine có thể gây ra những cơn đau dữ dội cho mẹ nhưng không gây nguy hiểm cho thai nhi đang phát triển.

Các phụ nữ bị migraine trong thai kỳ thường xuyên nhất là trong ba tháng đầu của thai kỳ, khi mức độ hormone, bao gồm cả estrogen, vẫn chưa ổn định. Thay đổi nội tiết tố là nguyên nhân phổ biến khiến phụ nữ bi migraine. Sự cải thiện này có thể là do sự gia tăng estrogen và các hormone giảm đau tự nhiên (endorphin). Các hormone này cao hơn nhiều lần trong thời kỳ mang thai và mặc dù việc giảm các cơn migraine có thể kéo dài trong cả thai kỳ, nhưng mức độ này sẽ ổn định trở lại sau khi sinh, thông thường cho phép các cơn migraine quay trở lại. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận thấy sự cải thiện đau đầu migraine của mình. Một số phụ nữ bị migraine tồi tệ hơn khi mang thai mặc dù trường hợp này rất hiếm.

Trong thời kỳ cho con bú, nồng độ estrogen ổn định tiếp tục giúp bảo vệ khỏi bị đau đầu trở lại sau khi mang thai. Tuy nhiên có thể bị kích thích cơn đau đầu migraine, chẳng hạn như thiếu ngủ, căng thẳng, bỏ bữa và mất nước.

Sự gia tăng lượng máu: thường xảy ra trong tam cá nguyệt đầu tiên, có thể là một yếu tố bổ sung. Khi các mạch máu trong não giãn để chứa thêm lưu lượng máu, chúng có thể đè lên các đầu dây thần kinh nhạy cảm, gây đau.

Các tác nhân gây migraine phổ biến khác: cho dù đang mang thai hay không, bao gồm:

Thiếu ngủ (Học viện Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ (American Academy of Family Physicians ) khuyến nghị 8–10 giờ mỗi đêm khi mang thai)

Căng thẳng.

Không đủ nước. Theo American Migraine Foundation, 1/3 trong số những người bị migraine mất nước là một nguyên nhân kích thích. Phụ nữ mang thai nên uống 10 cốc (hoặc 2,4 lít) chất lỏng mỗi ngày. Cố gắng uống chúng sớm hơn trong ngày để giấc ngủ không bị gián đoạn bởi những lần đi vệ sinh vào ban đêm.

Thức ăn bao gồm sô cô la, pho mát lâu năm, rượu vang (bạn không nên dùng bất kỳ loại nào trong số đó) và thực phẩm có chứa bột ngọt (MSG).

Tiếp xúc với ánh sáng chói, cường độ cao. Các tác nhân liên quan đến ánh sáng bao gồm ánh sáng mặt trời và đèn huỳnh quang.

Tiếp xúc với mùi mạnh, ví dụ như sơn, nước hoa…

Thời tiết thay đổi.

Mang thai ảnh hưởng đến migraine như thế nào và sẽ kiểm soát như thế nào là câu hỏi thường gặp của những phụ nữ bị migraine và đang cố gắng để mang thai hoặc đang mang thai. Các vấn đề chính bao gồm những loại thuốc nào là an toàn để sử dụng và liệu các cơn tấn công có thay đổi hay không, bao gồm có aura (thoáng báo) hay không.

Điều trị đau đầu migraine trong thai kỳ

Migraine ảnh hưởng đến khoảng 30 triệu người Mỹ, 75% trong số đó là phụ nữ. Trong khi nhiều phụ nữ (lên đến 80%) nhận thấy rằng các cơn đau đầu migraine của họ được cải thiện khi mang thai, những người khác lại phải chiến đấu với bệnh tật.

Trên thực tế, khoảng 15 đến 20 phần trăm phụ nữ mang thai bị migraine. Theo các chuyên gia, những phụ nữ bị đau đầu migraine tấn công kèm theo “ aura” (có triệu chứng thần kinh đi kèm như ánh sáng nhấp nháy, đường gợn sóng, giảm thị lực, ngứa ran, tê buốc) hoặc migraine tiến triển thường không cải thiện tình trạng đau đầu.

Vậy nên làm gì khi cơn migraine tấn công? Những gì là an toàn cần làm và những gì không? Đau đầu migraine có đến mức tìm kiếm sự chăm sóc y tế khẩn cấp không? Hầu hết các cơn đau đầu khi mang thai, bao gồm cả migraine không có gì đáng lo ngại nhưng trong một số trường hợp, nguy hiểm cho phụ nữ mang thai và thai nhi.

Kiểm soát đau đầu migraine trong thai kỳ

Lập kế hoạch mang thai

Nếu đang dùng thuốc điều trị migraine thường xuyên và đang có kế hoạch mang thai, bạn nên đến gặp bác sĩ để được tư vấn về cách kiểm soát migraine trước và trong khi mang thai, sau khi sinh và trong khi cho con bú.

Migraine không có aura khi mang thai

Các nghiên cứu cho thấy migraine không có aura được cải thiện sau ba tháng đầu của thai kỳ đối với khoảng 7 trong số 10 phụ nữ. Điều này có thể là do tác động của nồng độ estrogen ổn định.

Migraine kèm theo aura khi mang thai

Nếu bị migraine kèm theo aura, có nhiều khả năng tiếp tục bị các cơn đau trong khi mang thai. Nếu đang bị migraine lần đầu tiên khi đang mang thai, điều quan trọng là phải đến gặp bác sĩ gia đình để có thể kiểm tra và điều trị các nguyên nhân gây đau đầu nếu cần thiết.

Nếu phụ nữ có tiền sử đau đầu migraine và không có vấn đề sức khỏe nào khác thì đau đầu migraine khi mang thai thường không phải là vấn đề đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu cơn đau đầu giống như đau đầu migraine xảy ra lần đầu trong thai kỳ, điều quan trọng là phải loại trừ bất kỳ lý do nào khác có thể nguy hiểm, chẳng hạn như chảy máu trong não, viêm màng não, viêm não hoặc khối u. Có thể cần phải kiểm tra thêm để xác định nguyên nhân gây đau đầu.

Điều trị đau đầu migraine trong thai kỳ bao gồm các biện pháp hổ trợ và không dùng thuốc, chẳng hạn như chườm lạnh, phòng tối và ngủ. Tránh các tác nhân gây ra, chẳng hạn như một số loại thực phẩm và căng thẳng, cũng có thể hữu ích. Thuốc phải được lựa chọn cẩn thận vì nhiều loại thuốc đi qua nhau thai để thai nhi đang phát triển. Liều lượng nhỏ của caffeine và acetaminophen nói chung là an toàn, nhưng chỉ theo lời khuyên của bác sĩ. Tránh dùng thuốc chống viêm không steroid. Các loại thuốc có thể được sử dụng bao gồm acetaminophen, promethazine và thuốc giảm đau opioid, chẳng hạn như morphin. Tuy nhiên, hạn chế sử dụng thuốc giảm đau nhóm opioid vì có thể gây nghiện cho mẹ và bé.

Phương pháp điều trị đau đầu migraine an toàn khi mang thai

Các biện pháp khắc phục tại nhà

Đây là bước đầu tiên để phòng ngừa và điều trị migraine:

Biết các yếu tố khởi phát. Uống đủ nước, ngủ đủ giấc, ăn uống điều độ và tránh ăn những loại thực phẩm có thể gây ra migraine.
Chườm nóng / lạnh. Tìm hiểu xem điều gì làm dịu cơn đau đầu migraine.
Một túi lạnh (quấn trong khăn) đặt trên đầu có thể làm dịu cơn đau; một miếng đệm nóng quanh cổ có thể làm bớt sự căng thẳng của các cơ bị căng.
Ở trong phòng tối. Nếu có điều kiện, hãy lui vào một căn phòng tối, yên tĩnh khi cơn migraine tấn công. Ánh sáng và tiếng ồn có thể khiến cơn đau đầu tồi tệ hơn.

Thuốc khi mang thai

Trong thời kỳ mang thai và cho con bú, tránh sử dụng thuốc nếu có thể. Nếu đang áp dụng bất kỳ phương pháp điều trị phòng ngừa nào, nên thảo luận với bác sĩ ngừng điều trị. Tuy nhiên, nếu các cơn đau migraine xảy ra và gây nguy hiểm cho mẹ và con, bác sĩ có thể đưa ra một số phương pháp điều trị an toàn hơn.

Hầu hết các bằng chứng về sự an toàn của thuốc trong thai kỳ được thu thập từ kinh nghiệm vì những loại thuốc này không thể được thử nghiệm trên phụ nữ có thai hoặc cho con bú. Điều này có nghĩa những lời khuyên về phương pháp điều trị bằng thuốc đối với migraine trong thai kỳ thường sẽ được thực hiện một cách thận trọng. Tuy nhiên, cơn đau đầu không được kiểm soát tốt có thể dẫn đến căng thẳng, mất ngủ, trầm cảm và dinh dưỡng kém, từ đó có thể gây ra những tác hại cho mẹ và bé. Do đó, nếu điều trị không dùng thuốc không hiệu quả, có thể đưa ra lựa chọn điều trị, cân nhắc tất cả các lợi ích và rủi ro có thể xảy ra, thảo luận với bác sĩ. Bumps: thuốc sử dụng thuốc tốt nhất trong thai kỳ (best use of medicines in pregnancy, Bumps) cung cấp một loạt thông tin về các loại thuốc khác nhau và thai kỳ.

An toàn

Theo Học viện Bác sĩ Gia đình Hoa Kỳ (American Academy of Family Physicians (AAFP), các loại thuốc an toàn để sử dụng cho migraine trong thai kỳ là:

Acetaminophen. Đây là tên chung của thuốc (generic name ). Nó cũng được bán dưới nhiều tên thương hiệu khác.
Metoclopramide. Thuốc này thường được sử dụng để tăng tốc độ làm rỗng dạ dày nhưng đôi khi cũng được kê đơn cho migraine, đặc biệt khi buồn nôn là một tác dụng phụ.

Có thể an toàn để thực hiện trong một số trường hợp nhất định

Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDS). Bao gồm ibuprofen (Advil) và naproxen (Aleve) và chỉ dùng được trong quý thứ hai của thai kỳ. Trước đó, nguy cơ sẩy thai sẽ tăng lên; muộn hơn có thể có các biến chứng như chảy máu.
Triptan. Chúng bao gồm Imitrex và Amerge. Mặc dù việc sử dụng chúng trong thời kỳ mang thai có phần gây tranh cãi, không có nhiều nghiên cứu chứng minh sự an toàn của chúng, nhiều bác sĩ cho rằng lợi ích của việc sử dụng lớn hơn bất kỳ rủi ro nào.

Không an toàn

Aspirin liều đầy đủ sử dụng nó trong thời kỳ mang thai liên quan đến nhiều vấn đề, bao gồm sẩy thai và chảy máu ở mẹ và em bé. Hãy hỏi bác sĩ trước khi dùng các loại thuốc kết hợp như Excedrin trong Migraine.
Thuốc phiện (Opioids). Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), sử dụng opioid trong thai kỳ có thể dẫn đến sinh non, thai chết lưu và một số dị tật bẩm sinh. Nếu được kê đơn, nó nên được sử dụng hạn chế và được bác sĩ theo dõi cẩn thận.

Điều trị cơn tấn công cấp tính

Điều trị thuốc là cần thiết, tùy thuộc vào tiền sử bệnh và các tình trạng khác:

Paracetamol được coi là an toàn trong thời kỳ mang thai và cho con bú. Thuốc này nên được thực hiện ở dạng hòa tan khi có dấu hiệu sớm nhất của cơn tấn công.
Ibuprofen có thể được xem xét trong quý đầu tiên và thứ hai nhưng tránh dùng trong quý thứ ba do tăng nguy cơ biến chứng. Nếu NSAID đã được sử dụng sau tam cá nguyệt thứ hai, khuyến cáo tham vấn với bác sĩ sản khoa.
Triptan – Sumatriptan là triptan được ưa chuộng trong thời kỳ mang thai và cho con bú vì đã có nhiều kinh nghiệm sử dụng. Trên 3.000 trường hợp mang thai, đã phân tích việc sử dụng các triptan khác, (bao gồm rizatriptan, zolmitriptan và eletriptan) và không tìm thấy dị tật bẩm sinh lớn nào. Nguy cơ mắc các dị tật lớn đã được báo cáo là tương tự như nguy cơ trong dân số nói chung. Tuy nhiên, có thể cần sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa, đặc biệt nếu có các vấn đề y tế khác.
Tránh dùng aspirin hoặc thuốc phiện (opiate) đối với migraine ở phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.
Có thể sử dụng những thuốc sau trong thai kỳ: cyclizine, ondansetron và prochlorperazine. Tốt nhất nên tránh dùng Domperidone và metoclopramide trong ba tháng đầu, nhưng đây là lựa chọn cần được thảo luận với bác sĩ.
Các phòng khám đau đầu có thể phong bế dây thần kinh chẩm lớn, thuốc gây tê cục bộ và steroid được tiêm vào phía sau đầu, bên dưới da vào cơ xung quanh dây thần kinh lớn có liên quan đến rối loạn đau đầu. Đây là một thủ thuật nhanh chóng có thể giúp giảm đau trong nhiều tuần hoặc nhiều tháng. An toàn trong thai kỳ

Ba tháng đầu của thai kỳ (first trimester)

Trong ba tháng đầu, các triệu chứng của thai kỳ có thể khiến đau đầu migraine trở nên tồi tệ hơn. Ốm nghén (Morning sickness ) có thể muốn ăn và uống ít hơn, dẫn đến lượng đường trong máu thấp và mất nước. Nếu không cẩn thận điều này có thể khiến cơn migraine trở nên tồi tệ hơn. Nên cố gắng ăn nhiều bữa nhỏ thường xuyên và uống một lượng nhỏ nước thường xuyên để ngăn ngừa điều này, giúp giảm bớt chứng ốm nghén khi mang thai.

Cho con bú

Nếu cho trẻ bú sữa mẹ, tốt nhất vẫn nên tránh dùng thuốc càng xa càng tốt vì trẻ sẽ uống bất cứ thứ gì qua sữa. Các loại thuốc tương tự được sử dụng trong thai kỳ thường có thể được dùng trong khi cho con bú.

Nếu dùng aspirin hoặc các loại thuốc không được khuyến cáo khác, chẳng hạn như thuốc chống nôn metoclopramide, trong khi đang cho con bú, tốt nhất là không nên cho con bú trong 24 giờ sau liều cuối cùng. Tốt nhất, hãy giữ một ít sữa đã vắt trong tủ đông cho những dịp như vậy; nếu không, sẽ phải cho trẻ uống sữa công thức. Tốt nhất là bạn nên vắt sữa vào những giờ cho bú bình thường nhưng sữa cần được vứt bỏ. Điều này có thể giúp giảm bớt sự khó chịu khi vú bị căng sữa và sẽ giúp ngăn chặn việc sản xuất sữa giảm xuống.

Sử dụng Sumatriptan cho con bú được coi là an toàn vì một lượng rất nhỏ thuốc có sẵn trong sữa mẹ. Ít bằng chứng hơn đã được thu thập về các triptan khác và vì vậy tốt nhất có thể loại bỏ sữa mẹ nếu cho con bú 24 giờ sau khi sử dụng các triptan này như một biện pháp phòng ngừa an toàn hơn.

Các phương pháp điều trị hổ trợ và thay thế

Các phương pháp điều trị không dùng thuốc chắc chắn có thể hữu ích, và một số phương pháp xoa bóp, châm cứu, thư giãn và phản hồi sinh học đã được chứng minh là hữu ích. Một số phụ nữ cũng thấy việc chườm nóng hoặc lạnh lên đầu có thể hữu ích.

Nhiều phụ nữ cũng thích dùng các loại thuốc bổ sung và thay thế như thảo dược hơn là các loại thuốc cổ truyền khi họ đang mang thai,

Tuy nhiên, một số phương pháp điều trị bổ sung có thể có tác dụng không mong muốn đối với thai kỳ giống như các loại thuốc thông thường. Ví dụ, một số phụ nữ thấy massage bằng tinh dầu rất hữu ích và có thể không biết rằng cần phải tránh một số loại tinh dầu (hương thảo chẳng hạn).

Điều trị bấm huyệt không phải lúc nào cũng được khuyến khích trong khi mang thai và tất cả các loại thuốc bổ sung nên được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ có chuyên môn.

Lời khuyên tốt nhất nên dùng càng ít loại thuốc càng tốt, và với liều hiệu quả thấp nhất, nếu cần. Việc sử dụng bất kỳ loại thuốc hoặc thuốc thảo dược nào để điều trị migraine khi mang thai và trong khi cho con bú là cân bằng giữa rủi ro và lợi ích, cần được tư vấn y tế. Bất kỳ loại thuốc nào bạn dùng đều phải được ghi lại trong giấy ghi chú thai kỳ của bạn.

Trong chừng mực có thể, hãy cố gắng cân bằng trong các hoạt động và nghỉ ngơi đầy đủ để tránh các cơn migraine nếu có thể. Không phải ai cũng có thể dừng lại và đi ngủ, nhưng việc lập kế hoạch trước, thiết lập một thói quen thường xuyên và ủy thác công việc hoặc công việc gia đình bất cứ khi nào có thể thường có thể hữu ích.

Khi nào nên lo lắng?

Theo một nghiên cứu năm 2019

bị huyết áp cao khi mang thai, có thể tiến triển thành tiền sản giật
sinh con nhẹ cân
sinh mổ

Nguồn tin cậy cho thấy phụ nữ mang thai bị đau đầu migraine có nguy cơ đột quỵ cao hơn, nhưng rủi ro vẫn rất thấp.

Thực tế là, hầu hết phụ nữ bị migraine sẽ vượt qua giai đoạn mang thai của họ, vấn đề rất quan trọng là biết những gì cần đề phòng. Thăm khám, chăm sóc y tế ngay lập tức nếu:

bị đau đầu lần đầu khi mang thai
đau đầu dữ dội
cao huyết áp và đau đầu
đau đầu mà không thuyên giảm
đau đầu kèm theo những thay đổi về thị lực, chẳng hạn như nhìn mờ hoặc nhạy cảm với ánh sáng

tháng 12/2022

PGS.TS Cao Phi Phong

Đọc thêm

Sinh lý bệnh migraine